પુરાતત્વ વિભાગ છેલ્લા 32 વર્ષથી અહીં ખોદકામ કરી રહ્યું છે. ખોદકામમાં સમયાંતરે ઘણી મહત્વની વસ્તુઓ મળી આવી છે. આ વખતે વિભાગને સીલ, સોનું, માટીની બંગડીઓ અને અન્ય મહત્વપૂર્ણ વસ્તુઓ મળી છે. જોકે, સોનું બહુ ઓછી માત્રામાં મળી આવ્યું છે. તેમજ જે સીલ મળી આવી છે તેમાં હડપ્પન કાળમાં વપરાતી લિપિ લખેલી છે. સ્ક્રિપ્ટ વાંચવાનો પ્રયાસ ચાલુ રહે છે.
ઘરોની ડિઝાઇન :
પુરાતત્વ વિભાગે હિસારના રાખીગઢી ખાતે 7000 વર્ષ જૂના શહેરની શોધ કરી છે. જેમાં તે સમયના મકાનોની ડિઝાઇન પણ જોવા મળી છે. ઘરોની અંદર રસોડાના સ્ટ્રક્ચર પણ મળી આવ્યા છે. ભારતના પુરાતત્વ વિભાગનું કહેવું છે કે ખોદકામ દરમિયાન ઘણા તાંબા અને સોનાના આભૂષણો મળી આવ્યા છે, જે દર્શાવે છે કે હજારો વર્ષો પહેલા આ સ્થળ વેપાર અને વ્યાપારનું મહત્વનું સ્થળ હતું. હિસારના રાખીગઢી ખાતે આર્કિયોલોજિકલ સર્વે ઓફ ઈન્ડિયા (ASI)ની અત્યાર સુધીની સૌથી મોટી શોધોમાંની એક. અહીં માટીના વાસણો, હાથીદાંત અને માનવ હાડકાં પણ મળી આવ્યા છે.
મહિલાઓના હાડપિંજર મળ્યા :
રાખીગઢી સ્થળ પરથી અત્યાર સુધીમાં કુલ 38 હાડપિંજર મળી આવ્યા છે. હાલમાં 2 મહિલાઓના હાડપિંજર મળી આવ્યા છે, જેમની પાસેથી બંગડીઓ, તાંબાના અરીસા અને વેરવિખેર તૂટેલા વાસણો મળી આવ્યા છે. હાડપિંજરનો ડીએનએ ટેસ્ટ કરવામાં આવ્યો છે.
આનાથી સાબિત થયું કે તે મૂળ ભારતીય હતો. હાડપિંજરની આસપાસથી બંગડીઓ, તૂટેલા વાસણોની શોધ દર્શાવે છે કે તે સમયે મહિલાઓ ખાસ સ્થિતિમાં હતી, કારણ કે હડપ્પન કાળમાં ખાસ લોકોને આ રીતે વિદાય આપવામાં આવતી હતી. સ્મશાન મળ્યા બાદ અનુમાન લગાવવામાં આવી રહ્યું છે કે તે સમયે પણ લોકો આગામી જન્મમાં માનતા હતા. સિનૌલીમાં પણ આવા જ હાડપિંજર મળી આવ્યા હતા.
સ્ક્રિપ્ટ વાંચવાનો દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે :
ખોદકામ દરમિયાન સીલ અને કેટલાક વાસણો મળી આવ્યા છે, જેમાં તે સમયની લિપિ અંકિત છે. હજી સુધી કોઈ તેને વાંચી શક્યું નથી, પરંતુ દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે કે આ સ્ક્રિપ્ટ ટૂંક સમયમાં વાંચવામાં આવશે. જો સ્ક્રિપ્ટ વાંચવામાં આવે તો હડપ્પન સભ્યતાની ઘણી બાબતો સામે આવી શકે છે. ખોદકામ દરમિયાન ઘણા તૂટેલા વાસણો મળી આવ્યા છે, જેના પર હડપ્પન કાળની લિપિ અંકિત છે. સ્થળ પરથી જે પણ અવશેષો મળશે તેને મ્યુઝિયમમાં રાખવામાં આવશે.
પ્રવાસીઓ ખોદકામમાં મળેલા અવશેષો જોઈ શકશે :
રાખીગઢી સ્થળને ખુલ્લું છોડી દેવામાં આવશે અને ખોદકામની સામગ્રી મ્યુઝિયમમાં રાખવામાં આવશે. કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ મંત્રાલયની એક વિશેષ ટીમ રાખીગઢી પહોંચી અને અહીં ચાલી રહેલા ખોદકામનું કામ જોયું. વિશેષ ટીમે દરેક ટેકરાની મુલાકાત લીધી હતી અને ખોદકામ દરમિયાન બહાર આવેલી વસ્તુઓ વિશે પણ જાણકારી મેળવી હતી. હાલ સુધી અહીં ખોદકામ ચાલુ રહેશે. આગામી ઉત્ખનન સપ્ટેમ્બર 2022થી શરૂ થશે.
રાખીગઢીના લોકો હસ્તિનાપુરના રહેવાસીઓના પૂર્વજો હતા :
ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI)ના એડીજી ડૉ. સંજય મંજુલે કહ્યું કે છેલ્લા બે દાયકામાં વિભાગે હસ્તિનાપુર, સિનૌલી અને રાખીગઢીમાં ઘણું કામ કર્યું છે. એવું તારણ કાઢી શકાય છે કે રાખીગઢીના લોકો હસ્તિનાપુરના રહેવાસીઓના પૂર્વજો હતા. મંજુલે કહ્યું કે 7000 વર્ષ પહેલા પણ રાખીગઢીમાં ડિઝાઇનર હાઉસ બનાવવામાં આવ્યા હતા.
જ્યાં રાખીગઢી સ્થળ પરથી અવશેષો મળી આવ્યા છે, પુરાતત્વ વિભાગની ટીમ દ્વારા બારીકાઈથી તપાસ કરવામાં આવી રહી છે. સિનૌલી સાઇટ પર ઘણા મહત્વપૂર્ણ અવશેષો પણ મળી આવ્યા છે. બાગપત જિલ્લાના સિનૌલી સ્થળે હડપ્પન કાળના ઘણા અવશેષો મળી આવ્યા છે. વસાહત, ઈંટની દીવાલ, કાનમાં સોનાના દાગીના સાથે મહિલાનું હાડપિંજર. આ ઉપરાંત શાહી તાબૂત, યુદ્ધ રથ, માટીની ભઠ્ઠી, ધનુષ્ય, માટીના વાસણો, તાંબાની તલવાર વગેરેના અવશેષો મળી આવ્યા છે. સિનૌલી યુપીમાં એક પુરાતત્વીય સ્થળ છે, જ્યાં સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિની 125 કબરો મળી આવી હતી.
