ભારત તીર્થભૂમિ છે, આ સ્થાનના દરેક કણમાં ભગવાનનો વાસ છે. અહીંની સંસ્કૃતિ બ્રહ્માંડના તમામ જીવોમાં ઈશ્વરને જોવાની વાત કરે છે. આ જ કારણ છે કે દેશને આધ્યાત્મિકતા અને સંસ્કૃતિની દ્રષ્ટિએ વિશ્વગુરુ માનવામાં આવે છે.અહીના પ્રાચીન ધર્મગુરુઓ અને ચિંતકોએ વિવિધ તીર્થસ્થાનો અને શક્તિપીઠોની સ્થાપના કરીને દેશને એકતાના દોરમાં બાંધ્યો હતો. આ ક્રમમાં 12 જ્યોતિર્લિંગ અને 52 શક્તિપીઠો પણ આવે છે.
શું છે 52 શક્તિપીઠો (52 શક્તિપીઠ) ની વાર્તા
આ શક્તિપીઠો ભગવાન શિવ અને તેમની પત્ની સતી સાથે સંબંધિત છે. સતીના પિતા દક્ષ પ્રજાપતિ હતા જે શિવને ખીજવતા હતા. એકવાર તેણે યજ્ઞ કર્યો. આ યજ્ઞમાં બધાને આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું હતું પરંતુ શિવ અને સતીને આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું ન હતું. જો કે સતી તેના પતિ સાથે આ યજ્ઞમાં જવા માંગતી હતી, પરંતુ શિવે ના પાડી. આના પર સતી પોતે જતી રહી.
યજ્ઞમાં શિવનું અપમાન થતું જોઈને સતીએ યજ્ઞકુંડમાં સળગતી અગ્નિમાં કૂદીને પોતાનો જીવ આપ્યો. શિવને આ વાતની જાણ થતાં જ તેણે વીરભદ્ર અને તેના ગણોને મોકલીને સમગ્ર યજ્ઞનો નાશ કર્યો. તેઓ સતીના મૃતદેહથી દુઃખી થઈને ફરવા લાગ્યા. પછી તેને આ પરિસ્થિતિમાંથી બહાર કાઢવા માટે ભગવાન વિષ્ણુએ સતીના શરીરને તેની ડિસ્કસ વડે ટુકડા કરી નાખ્યા જે પૃથ્વી પર 52 અલગ-અલગ જગ્યાએ પડી હતી. આ સ્થાનોને આજે શક્તિપીઠ કહેવામાં આવે છે. પાછળથી, સતીએ હિમાલયમાં પુનર્જન્મ લીધો અને શિવ સાથે લગ્ન કર્યા.
દેશમાં 52 શક્તિપીઠો ક્યાં આવેલી છે?
- હિંગુલ અથવા હિંગલાજ, કરાચી, પાકિસ્તાનથી લગભગ 125 કિમી ઉત્તર-પૂર્વમાં – બ્રહ્મરંધ્ર (માથાનો ઉપરનો ભાગ) – કોટરી
- શાર્કરે, સુક્કર સ્ટેશન પાસે, કરાચી પાકિસ્તાન (નૈનાદેવી મંદિર, બિલાસપુર, એચપી તરીકે પણ ઓળખાય છે) – આંખ – મહિષ મર્દિની
- સુગંધ, બાંગ્લાદેશમાં શિકારપુર, બરીસાલથી 20 કિમી, સોંધ નદી તેરે – નાસિકા – સુનંદા
- અમરનાથ, પહેલગાંવ, કાશ્મીર – ગળું – મહામાયા
- જ્વાલા જી, કાંગડા, હિમાચલ પ્રદેશ – જીભ – સિદ્ધિદા (અંબિકા)
- જલંધર, પંજાબમાં કેન્ટોનમેન્ટ સ્ટેશન પાસે દેવી તાલાબ – ડાબી બસ્ટ – ત્રિપુરામાલિની
- અંબાજી મંદિર, ગુજરાત – હાર્ટ – અંબાજી
- ગુજયેશ્વરી મંદિર, નેપાળ, પશુપતિનાથ મંદિર પાસે – બંને ઘૂંટણ – મહાશિરા
- માનસ, કૈલાશ પર્વત, માનસરોવર, તિબેટ નજીક એક પથ્થરનો ખડક – જમણો હાથ – દાક્ષાયણી
- બિરાજ, ઉત્કલ, ઓરિસ્સા – નાભી – વિમલા
- પોખરા, નેપાળમાં મુક્તિનાથ મંદિર, ગંડકી નદીના કિનારે – મસ્તક – ગંડકી ચંડી
- બહુલા, અજેયા નદી કિનારો, કેતુગ્રામ, કટુઆ, બર્ધમાન જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળથી 8 કિમી – ડાબા હાથે – દેવી બહુલા
- ઉજ્જની, ગુસ્કુર સ્ટેશનથી બર્ધમાન જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળ 16 કિમી – જમણું કાંડું – મંગલ ચંદ્રિકા
- માતાબાડી પર્વત શિખર, રાધાકિશોરપુર ગામ પાસે, ઉદરપુર, ત્રિપુરા – જમણો પગ – ત્રિપુરા સુંદરી
- છત્રાલ, ચંદ્રનાથ પર્વત શિખર, સીતાકુંડ સ્ટેશન પાસે, ચિત્તાગોંગ જિલ્લો, બાંગ્લાદેશ – જમણો હાથ – ભવાની
- ત્રિસરોટ, સાલબારી ગામ, બોડા મંડળ, જલપાઈગુડી જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળ – ડાબો પગ – ભ્રામરી
- કામાગિરી, કામાખ્યા, નીલાંચલ પર્વત, ગુવાહાટી, આસામ – યોની – કામાખ્યા
- જુગદ્યા, ખીરગ્રામ, બર્ધમાન જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળ – જમણા પગનો મોટો અંગૂઠો – જુગદ્ય
- કાલીપીઠ, કાલીઘાટ, કોલકાતા – જમણા પગના અંગૂઠા – કાલિકા
- પ્રયાગ, સંગમ, અલ્હાબાદ, ઉત્તર પ્રદેશ – હાથની આંગળી – લલિતા
- જયંતિ, કાલાજોર ભોરભોગ ગામ, ખાસી પર્વત, જયંતિયા પરગણા, સિલ્હેટ જિલ્લો, બાંગ્લાદેશ – ડાબી જાંઘ – જયંતિ
- કિરીટ, કિરીટકોન ગામ, લાલબાગ કોર્ટ રોડ સ્ટેશન, મુર્શિદાબાદ જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળ – મુકુટ – વિમલાથી 3 કિ.મી.
- મણિકર્ણિકા ઘાટ, કાશી, વારાણસી, ઉત્તર પ્રદેશ – મણિકર્ણિકા – વિશાલાક્ષી અને મણિકર્ણી
- કન્યાશ્રમ, ભદ્રકાલી મંદિર, કુમારી મંદિર, તમિલનાડુ પીઠ – શ્રાવણી
- કુરુક્ષેત્ર, હરિયાણા – એડી – સાવિત્રી
- મણિબંધ, ગાયત્રી પર્વત, પુષ્કર પાસે, અજમેર, રાજસ્થાન – બે અભિગમો – ગાયત્રી
- શ્રી શૈલ, જૈનપુર ગામ, સિલ્હેટ ટાઉનથી 3 કિમી ઉત્તર-પૂર્વ, બાંગ્લાદેશ – ગાલા – મહાલક્ષ્મી
- કાંચી, કોપાઈ નદીના કિનારે, બોલાપુર સ્ટેશનથી 4 કિમી ઉત્તર-પૂર્વમાં, બીરભૂમ જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળ – અસ્થી – દેવગર્ભા
- કમલાધવ, શોન નદી કિનારે એક ગુફામાં, અમરકંટક, મધ્ય પ્રદેશ – ડાબું નિતંબ – કાળું
- શંદેશ, અમરકંટક, નર્મદાના મૂળમાં, મધ્ય પ્રદેશ – જમણો નિતંબ – નર્મદા
- રામગીરી, ચિત્રકૂટ, ઝાંસી-માણિકપુર રેલ્વે લાઇન પર, ઉત્તર પ્રદેશ – જમણી છાતી – શિવાની
- વૃંદાવન, ભૂતેશ્વર મહાદેવ મંદિર, મથુરા પાસે, ઉત્તર પ્રદેશ – વાળનો સમૂહ/ચુડામણી – ઉમા
- શુચી, શુચિતીર્થમ શિવ મંદિર, 11 કિમી કન્યાકુમારી-તિરુવનંતપુરમ રોડ, તમિલનાડુ – અપર દાળ – નારાયણી
- પંચસાગર, અજ્ઞાત – લોઅર દાળ – વારાહી
- કરતોયત, ભવાનીપુર ગામ, શેરપુરથી 28 કિમી, બાગુરા સ્ટેશન, બાંગ્લાદેશ – ડાબી પગની ઘૂંટી – અર્પણ
- શ્રી પર્વત, લદ્દાખ, કાશ્મીર અન્ય માન્યતા: શ્રીશૈલમ, કુર્નૂલ જિલ્લો આંધ્ર પ્રદેશ – જમણી પગની ઘૂંટી – શ્રી સુંદરી
- વિભાષ, તમલુક, પૂર્વ મેદિનીપુર જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળ – ડાબી એડી – કપાલિની (ભીમરૂપા)
- પ્રભાસ, 4 કિમી વેરાવળ સ્ટેશન, સોમનાથ મંદિર પાસે, જૂનાગઢ જિલ્લો, ગુજરાત – પેટ – ચંદ્રભાગા
- ભૈરવ પર્વત, ભૈરવ પર્વત, ક્ષિપ્રા નદી કિનારો, ઉજ્જયિની, મધ્ય પ્રદેશ – ઉપલા હોઠ – અવંતિ
- જનાસ્થાન, ગોદાવરી નદીની ખીણ, નાસિક, મહારાષ્ટ્ર – થોડી – ભ્રામરી
- સર્વશૈલ/ગોદાવરીતિર, કોટિલિંગેશ્વર મંદિર, ગોદાવરી નદી તીરે, રાજમહેન્દ્રી, આંધ્ર પ્રદેશ – ગાલ – રાકિની/વિશ્વેશ્વરી
- બિરાટ, ભરતપુર પાસે, રાજસ્થાન – ડાબા પગનો અંગૂઠો – અંબિકા
- રત્નાવલી, રત્નાકર નદી તેરે, ખાનકુલ-કૃષ્ણનગર, હુગલી જિલ્લો પશ્ચિમ બંગાળ – જમણી પાંખ – કુમારી
- મિથિલા, જનકપુર રેલ્વે સ્ટેશન પાસે, ભારત-નેપાળ સરહદ પર – ડાબી પાંખ – ઉમા
- નલહાટી, નલ્હાટી સ્ટેશન પાસે, બીરભૂમ જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળ – પગનું હાડકું – કાલિકા દેવી
- કર્નાટ, અજ્ઞાત – બંને કાન – જયદુર્ગા
- વક્રેશ્વર, પાફર નદી તેરે, દુબરાજપુર સ્ટેશનથી 7 કિમી, બીરભૂમ જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળ – ભ્રુમધ્યા – મહિષમર્દિની
- યશોર, ઈશ્વરીપુર, ખુલના જિલ્લો, બાંગ્લાદેશ – હાથ અને પગ – યશોરેશ્વરી
- અથાસ, લાભપુર સ્ટેશનથી 2 કિમી, બીરભૂમ જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળ – ઓષ્ટા – ફુલરા
- નંદીપુર, બાઉન્ડ્રી વોલમાં વડનું ઝાડ, સેંથિયા રેલ્વે સ્ટેશન, બીરભૂમ જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળ – નેકલેસ – નંદિની
- લંકા, સ્થાન અજ્ઞાત, (એક અભિપ્રાય મુજબ, મંદિર ત્રિંકોમાલીમાં છે, પરંતુ પોર્ટુગીઝ બોમ્બમારામાં નાશ પામ્યું છે. એક સ્તંભ બાકી છે. તે પ્રખ્યાત ત્રિકોણેશ્વર મંદિરની નજીક છે) – પાયલ – ઈન્દ્રાક્ષી